Botoks, çizgili ve düz kasların aşırı kasılmasının sebep olduğu düşünülen birçok hastalıkta kullanılırken kozmetik alanda kullanımı da popüler olmuştur. 

Botoks Nedir? 

Botoks, Clostridium botulinum bakterisinden elde edilen bir toksin olup etkisini nöromusküler (sinir kas) aktiviteyi belirli bir süre boyunca bloke ederek göstermektedir. Botoks (BTX) adı Clostridium botulinum ekzotoksinini ifade eder ve “botulinum” ve “toksin” sözcüklerinin ilk hecelerinin birleşiminden oluşmuştur. 1970’li yıllarda göz cerrahı olan Dr. Alan B. Scott şaşılık tedavisi için kullanmaya başlamıştır. 1986 yılında da boyunda kasların anormal kasılmaları ile ortaya çıkan, boynun bir yöne doğru eğik durduğu hastalarda kullanılmaya başlanmıştır. Kişilerdeki tik ve istemsiz titreme durumlarında da uygulanmıştır. 
Kozmetik alanlarda kullanımı ise Dr.Clark’ın alın kasında tek taraflı felci olan hastanın sağlam tarafına botoks uygulayıp görünümünün düzeldiğini görmesiyle ve 1992 yılında Dr.JeanCarruthers’in şaşılık nedeni ile tedavi ettiği bir hastada kaşlar arasındaki kırışıklığında yok olduğunugözlemlemesi ile başlamıştır.  Kozmetik amaçlı kullanım 2002 yılında onay almıştır. Tıbbi amaçlarla botoks, masseter(çiğneme kası) büyümelerinde, çene eklem bozukluklarının tedavisinde, kas spazmlarında, kasların istenmeyen şekilde anormal çalıştığı durumlarda, bruksizm (Çok şiddetli şekilde diş sıkma ve gıcırdatma) olgularında, normalden fazla oluşmuş ve yaşlı görünüme neden olan çizgilenmeler, yüzdekikırışıklıklar, koltuk altı, avuç içi, ayak tabanı aşırı terlemesinde, parotis bezi(kulak önünde yer alan ve tükrük üreten bez) ameliyatları ya da o bölgeye gelen travmalar sonucu görülen kulak önü cildinde rahatsız edici terlemede, psikiyatrik ve nörolojik bazı hastalıklar sonucu oluşan aşırı tükrük salgılanması sorununun tedavisinde kullanılmaktadır.

Migren Botoksu

Migren, yaşam kalitesini ve iş gücünü ciddi şekilde azaltan bir hastalıktır. Genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı bilinmektedir. Kadınlarda daha sık görülür. Migren ağrıları farklı şiddetlerde bir ayın 15 gününden fazla oluyorsa “Kronik migren ağrısından” bahsedilir.
Migren hastalarının %10’u kronik migren hastasıdır. Ailesel geçiş %40-75 oranındadır. Genellikle başın bir yanında zonklayıcı baş ağrısı, ışık ve sese karşı tahammülsüzlük, mide bulantısı görülür. Tüketilen bazı besinler (çikolata, süt ürünleri,soya ürünleri,kafeinli içecekler v.b),yeterli miktarda su tüketmemek,öğünleri atlayarak yemek yemek,uyku düzensizlikleri,yoğun ve kontrolsüz spor yaparak vücudu yormak,çok parlak yanan ışıklar,ani hava değişimleri, psikolojik faktörler,hormon değişimleri, alkol tüketimi gibi nedenler migren atağını tetikler.Migrenin  Seviyeleri  1.Seviye: Bu seviyede migren atakları seyrektir.  Hastalar ayda en az 2 en fazla 7 defa atak geçirir.  2.Seviye: Migren atakları sıklaşır. Kronikleşme söz konusudur. Ayda en az 8 en fazla 12 defa atak geçirilir.  3.Seviye: Hastalığın en kritik seviyesidir. Hasta günlük hayatından uzaklaşmakta, ayın en az 20 günü ağrı çekmektedir.  Migren Türleri  – Aurasız Migren: Sadece baş ağrısı görülür.  – Auralı Migren: Baş ağrısı ile birlikte 1 saat kadar sürebilen puslu görme ya da görememe, mide bulantısı, ışıklı noktalar görme, konuşurken tutukluk v.b etkiler görülür.  Baziler migren tipinde ise kulakta çınlama ve baş dönmesi atakları oluşur.
 Kronik migren hastalarında atak sayısını ve şiddetini azaltmak için son yıllarda migren botoksu çok tercih edilen bir uygulama haline gelmiştir. Migren ataklarını tetikleyen aşırı kas kasılma bölgelerinin botoks etkisiyle kontrollü bir şekilde zayıflatılarak kronik migren ataklarının başlamasını önlemeye yönelik ikincil bir tedavi yöntemidir. 2010 yılında FDA (Amerikan ilaç dairesi)botoksu migrenin önleyici tedavisinde ilaç olarak onayladı. Bu onaydan sonra migren botoksu uygulamaları yaygın olarak yapılmaya başlandı. Migren ataklarını başlatan kas kümeleri belirlenip aktif kasılma güçlerinin azaltılması için belirli noktalara botoks uygulaması yapılır. Alın, şakaklar, ense ve boyun bölgesinde belirlenen noktalara botoks enjekte edilir. Etki 3.günden itibaren başlar. Ancak klinik tam etki 10-14 gün içinde oluşur ve 4-6 ay sürer. Metabolizma hızı yüksek olanlarda etki daha kısa sürer. Migren için botoks mutlaka uzman bir doktor tarafından yapılması gereken bir tedavidir.Migren botoksu migrenin şiddetine göre baş-boyun bölgesini içeren yaygın bir uygulama olduğu için bu özellikle Kulak Burun Boğaz uzmanları için avantaj sağlar.

Masseter Botoksu

Masseter botoksunun etkileri nelerdir?

Masseter, çenenin iki yanında bulunan ve çenemizi sıkmamızı sağlayan çiğneme kaslarına verilen isimdir. Botox, çiğneme kasına (masseter) enjekte edilir. Böylece diş sıkmaya, gıcırdatmaya bağlı olarak normalden daha fazla büyümüş olan kasın zayıflatılmasıve küçülmesisağlanır.Aynı zamanda, çene kaslarını rahatlattığı, yüzdeki genel gerginliği giderdiği içindiş sıkması problemine de yardımcı olur. Hastaların şakak ve kulak önlerinde oluşan ağrıları azalarak kaybolur. Masseter botoksunun kozmetik sonuçları da oluşur:
Masseter botoksu aynı zamanda kasların aşırı büyümesi nedeniyle oluşmuş kare yüz görünümünü de düzelterekdaha ince, daha genç bir yüz şeklinin ortaya çıkmasını sağlar. Botoks
 yuvarlak ve ya tombul bir yüzü daha zayıf ve belirgin bir hale getirir. Elmacık kemiklerini ortaya çıkarır, çene bölgesini daha ince gösterir.
Masseter botoksu nasıl yapılır?

Botoks doğrudan masseter kasına enjekte edilir. Bu işlem on dakikadan az sürer. Çoğu hasta anestezik krem olmadan bile botoks iğnelerine dayanabilir. Uygulamadan sonra iş hayatına dönüş yapabilirsiniz. Tam etkiyi görmek için iki ila üç hafta beklemek gereklidir. 
Sonuçlar ne kadar sürer?

Sonuçlar vücudunuzun botoxu ne kadar hızlı metabolize ettiğine bağlı olarak dört ila altı ay arasında sürebilir. Botoksun etkisini korumak için altı ayda bir bu işlemtekrarlanmalıdır.

Aşırı Terleme (Hiperhidrozis)Botoksu 

El,ayak ve koltukaltında oluşan aşırı terlemekişiyi çok rahatsız ettiği gibi sosyal ortamlarda da zor durumlara sokar. İş hayatını ve özel hayatını etkiler. Kişinin öz güvenini azaltır. 
Aşırı terleme sorunu olan kişiler toplumda rahat hareket edemediklerini, insanların ellerini sıkamadıklarını, kıyafet seçimi konusunda özgür olamadıklarını, beğendikleri ayakkabıları rahat bir şekilde tercih edemediklerinden yakınırlar. Bütün bu olumsuz durumlar kişinin psikolojisini bozar. 
Terleme botoksuişlemine başlamadan önce tedavi görecek alana lokal anestezi kremi sürülmektedir. Sürülen lokal anestezi kreminin etki etme süresi ortalama 20 dakikadır. 20 dakika sonunda sürülen kremin fazlası cilt üzerinden temizlenip deri yağdan arındırılır ve botoks enjeksiyonu aşaması başlar.Bu şekilde hem acısız hem de daha başarılı bir uygulama yapılmış olur. 10 dakikalık bir uygulama sonrasında aşırı terleme sorunundan 3-7 gün sonra kurtulmuş olursunuz.
Estetik amaçlı botoks uygulamalarında etki 4-6 ay sürerken terleme botoksunda etki süresi 1 yıla kadar uzar. Terleme botoksundan sonra kişiler normal hayatlarına dönebilir. Denize, havuza girebilir.

Aşırı Tükrük Salgılanması (Hipersalivasyon) 

Çocuklarda ve erişkinlerde ortaya çıkabilen, hastayı ve yakınlarını rahatsız eden sürekli olarak ağızdan tükrüğün dışarı aktığı durumlara hipersalivasyon denmektedir. Bu durum bazı nörolojik veya psikiyatrik hastalıklar sonucu ortaya çıkabilir. Aşırı salgı yapan tükrük bezi veya bezleri içine botoks enjeksiyonu yapılarak salgı azaltılır. Uygulama bu alanda çalışan deneyimli bir uzman tarafından tercihen de o bölgeleri en iyi bilen ve ameliyatlarını yapan kulak burun boğaz uzmanı tarafından yapılmalıdır. Yukarda yazılan diğer alanlarda olduğu gibi burada da yapılacak yanlış botoks uygulamaları hem ciddi fonksiyon kayıplarına hem de 6-8 süren ve istenmeyen kötü kozmetik sonuçlara neden olacaktır. 

GummySmile Tedavisi

     Gülme sırasında üst dudağın aşırı şekilde yukarı çıkması ve üst diş etlerinin çok fazla görülmesi gummysmile olarak adlandırılmıştır. Bu durum, hastanın gülme sırasında kozmetik olarak arzu edilmeyen şekilde görülmesine neden olur. Bu kişilerin bir kısmı gülerken ellerini ağızlarına doğru götürerek oluşan olumsuz tabloyu örtmeye çalışırlar. Üst dudağı yukarı doğru kaldıran kasların içine belirlenen dozlarda ve uygun noktalardan yapılan botoks uygulamaları sonrasında bu durum düzelir. 
     Bunların yanında bazı ortodontik tedavilerde, üst ve alt çene kemikleriyle ilgili tedavilerde de tedaviye yardımcı olmak üzere botoks uygulamaları yapılabilir.

 Kozmetik Amaçlı Botoks Uygulamaları

Yüz bölgesinde, alın,kaşlar arası, göz-ağız çevresi ve boyundaki kırışıklıkların ve çizgilenmelerin ortadan kaldırılması, azaltılması amacıyla botoks uygulamaları yapılabilir. Botoks uygulamasının etkisi doza bağımlı ve geri dönüşümlü kozmetik bir uygulamadır.

Alında oluşan paralel çizgilenmeler ve göz çevresinde ‘kaz ayağı’ olarak nitelenen kırışıklıklar yorgun ve yaşlı yüz görünümüne neden olur. 
Özellikle sigara içenlerde ağız çevresinde oluşan ‘smokerline’ denilen çizgilenme ve kırışıklıklara da botoks uygulanabilir. Alt yüz yarısında botoks etkisi üst yarıya göre daha az oluşur. 
Boyundaki kırışıklıklar ve platisma (boyun kası) bantları da kozmetik açıdan istenmeyen görünüme neden olur. Boyun botoksu yapılarak bu bölgenin de daha güzel görünmesi sağlanır. 

Çene ucunda oluşan portakal kabuğu görünümünü gidermede botoks etkili olur. Çene hatlarının inceltilerek daha ince ve kozmetik görünüm kazanması için de botoks fayda sağlar. 

Botoks ile kaş kaldırma: Düşük kaşları olan kişilerde botoks ile başarılı şekilde kaşlar kaldırılır.  
Burun ucunu kaldırma: Burun ucu hafif öne eğik kişilerde profil görüntüsünün daha hoş görünmesi için uygun botoks işlemleriyle yükselme sağlanabilir.  
Gözleri irileştirme: Gülerken çok kısılan gözlerde hafif irileştirme sağlanabilir.  
Yüz sarkıklığını azaltma: Zaman içinde yaşlanma ve yerçekiminin etkisiyle yüz kontürü bozulur. Botoksuygulamaları bu konuda da fayda sağlar.
Botoks, uygulandığı kasları geçici olarak gevşeterek etki gösterir. Hastanın kas kitlesi, kırışıklık derecesi, anatomik yapısı, deri kalınlığı uygulanacak ilaç miktarını ve uygulama bölgelerini belirler. Tedavi yapıldıktan 2-3 gün sonra kas zayıflığı başlar, 1-2 haftada kırışıklıklar düzelmeye başlar ve etkisi 4-6 ay sürer. Tekrarlayan enjeksiyonlarla bu süre 8-12 ayı bulabilir. Hastadan hastaya değişiklik göstererek bu süre uzayabilir veya kısalabilir. İşlemden 10-14 gün sonra hasta kontrol edilir. Eğer gerekli ise 4-6 hafta sonra 2. uygulama ya da rötuş yapılabilir. 
Hastanın istek ve beklentileri, hekimin uygulama becerisi ve uygulama tekniği ile örtüşmelidir. İşlem sonrasında ağrı, kızarıklık, ödem, morarma sık olmasa da görülebilir. İşlem sonrasındanadiren olsa da geçici hissizlik ya da 2-3 saat süren başağrısı gözlenebilir.İşlemden sonra 2-3 gün alkol ve sigara içilmemelidir. Uygulama bölgesine masaj yapılmaz. Uygulamadan sonra 4-6 saat boyunca öne eğilmek, yatmak, ağır sporları yapmak sakıncalıdır. 

Doç. Dr. Kemal KEF
Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı